Političke partije u BiH, pogotovo one parlamentarne, nerijetko dobijaju enormne svote novca za svoje funkcionisanje, a u istraživanju koje je sproveo Institut "Perpetuum mobile", pozivajući se na podatke Centralne izborne komisije BiH, vidljivo je da su u periodu 2021-2024. strankama novac donirali čak i poznati estradni umjetnici.

Ubjedljivo najviše novca, počevši od budžeta pa preko donacija, članarina i imovine, imaju SNSD, SDA, SDP BiH i HDZ BiH, a ne zaostaju mnogo ni druge vodeće stranke.

Istraživanjem koje je sprovedeno u prethodnih nekoliko mjeseci bilo je obuhvaćeno 36 političkih partija u BiH, a u strukturi prihoda apsolutno najviše mjesta zauzima finansiranje iz budžeta, čak 71 odsto. Nakon toga, slijede donacije sa 17 odsto, članarine sedam odsto, pokloni i usluge dva odsto, dok su prihodi po osnovu imovine jedan odsto.

Dvije parlamentarne stranke nemaju prihod iz budžeta:

Kada je u pitanju budžet, od 36 političkih subjekata samo pet stranaka se finansira iz javnog budžeta ispod 50 odsto. Zanimljivo, Republička stranka Srpske (RSS) i Narodni front nemaju ni marku iz budžeta, ali je to iz razloga što te stranke nisu parlamentarne. Naime, jedini predstavnik RSS je ujedno poslanik u Klubu SNSD-a u Narodnoj skupštini RS.

S druge strane, iako Narodni front ima dva poslanika u Narodnoj skupštini RS, ova stranka nije postojala na opštim izborima 2022. godine, već su joj se ti poslanici pridružili poslije.

Jedina stranka koja se cjelokupno finansira iz budžeta je Liberalna stranka BiH.

Javna preduzeća doniraju novac strankama:

Po pitanju finansiranja stranaka u smislu donacija, apsolutno prednjači SDA, kojoj je po raznim osnovama od 2021. do 2024. donirano 2.806.372 KM.

Nakon nje slijedi SNSD sa 1.393.689 KM, a na trećem mjestu je, zanimljivo, Narodni front Jelene Trivić sa 847.845 KM.

Inače, donacije novca prema stranci mogu doći od fizičkih ili pravnih lica.

Jedno fizičko lice tokom godine može maksimalno da donira stranci 10.000 KM, a ako se na to doda i članarina, to ne smije preći 15.000 KM.

Kada su u pitanju pravna lica, to su firme ili preduzeća, maksimalno je do 50.000 KM godišnje, s tim da to ne bi smjele da rade osobe čije firme imaju javne poslove sa državom.

A upravo je to jedna od anomalija u BiH… 

Kako kaže Srđan Jelisić, projekt koordinator u Institutu "Perpetuum mobile" Banjaluka, SDP BiH je dobio oko 83.000 KM od čak 14 javnih preduzeća. Sljedeća je SDA sa šest donatora.

- Što se tiče Republike Srpske, najočitiji i najekstremniji slučaj je 'Tehnički remont Bratunac' i Republička stranka Srpske. Naime, tamo je direktor TRB i većinski vlasnik ujedno i predsjednik Republičke stranke Srpske. A TRB je dobijao tendere od Ministarstva unutrašnjih poslova RS. Jedan čovjek se, dakle, nalazi sa obje strane stola - naveo je Jelisić.

"Ceca, Lukas i Miroslav Ilić donirali novac SNSD-u":

Donacije su, prema izvještaju, najviše podložne manipulacijama. Analiza je pokazala da fizička lica za pojedine stranke nerijetko doniraju maksimalnih 10.000 KM.

- Uvidom smo vidjeli da tu ima šefova kabineta, savjetnika i drugih pa se postavlja pitanje da li su oni zaista dali tih par hiljada maraka u vidu donacije i da li su, što je najvažnije, donirali svoj novac. Imamo primjer žene koja je CIK-u BiH prijavila da je pronašla sebe kao donatora iako to nije učinila. A imali smo primjer povrede privatnosti donatora, naime DNS je objavio matične brojeve ljudi koji su donirali novac - kaže Jelisić.

Međutim, među svim podacima jedan je najzanimljiviji, a to je da su pojedini estradni umjetnici takođe donatori za funkcionisanje partija, a da su pokrića bili njihovi koncerti.

- Oni se faktički vode kao donacija političkoj stranci. Imamo niz primjera, a najveće donacije su išle prema SNSD-u. To su Ceca Ražnatović sa 9.500 KM, zatim Aca Lukas sa 9.000 KM i Miroslav Ilić sa 7.000 KM. Ceca i Lukas su donacija iz 2022, dok je Ilić iz 2021 - tvrdi Jelisić.

Ne zna se koliko iznose članarine, niti ko ih plaća:

Još jedna od potencijalnih mogućnosti za zloupotrebu su i članarine koje se plaćaju strankama. Pošto se radi o internim informacijama teško je saznati koliko minimalno iznose te članarine, ko je dužan da ih plaća i slično. I po ovom prednjače najveće stranke.

Ubjedljivo najviše novca od 2021. do 2024. imao je SNSD, čak 2.613.101 KM.

Nakon njega, tu je SDP BiH sa 1.449.840 KM, zatim SDA 886.835 KM, SDS 576.573 KM, a krug najboljih pet zatvara HDZ BiH sa prihodom od 495.449 KM.

Zanimljivo je da onda slijedi Stranka penzionera BiH sa 303.878 KM uplaćenih članarina.

Najviše imovine ima SDP BiH:

Prihodi od imovine političkih partija su za četiri godine bili jedan odsto. Prema analizi, najviše imovine ima SDP BiH, a kako kažu, to je tako zahvaljujući naslijeđenoj imovini od nekadašnje Komunističke partije i zato što sada u zakup izdaju to što imaju.

U izbornim godinama rastu propagandni troškovi:

U periodu kad nema izbora stranke najviše troše na administrativne i režijske troškove, a u izbornoj godini vidljivo je koliko je jaka propaganda i koliko se više novca izdvaja.

Tako, na primjer, u neizbornoj 2021. i 2023. godini SNSD je za propagandu potrošio nešto više od 27.000 KM, dok je za režije, administraciju i ostalo potrošio 4,3 miliona KM.

A u izbornim 2022. i 2024. godini troškovi propagande za SNSD su iznosili čak 2,4 miliona KM, dok je na administrativne i režijske potrošeno 4,5 miliona KM.

Daleko najviše novca po ovom osnovu troši SDA. U neizbornim godinama za propagandu su platili 47.000 KM, a za režije 3,2 miliona, dok su u izbornim godinama troškovi porasli na 2,6 miliona KM, odnosno na 6,7 miliona KM, pišu Nezavisne novine.